تاريخچه چاپ

اختراع چاپ با حروف چاپي متحرك جهشي عظيم در ارتباطات[1]

ابداع چاپ يكي از مهمترين رويدادهايي است كه در زندگي بشر تحول عظيمي ايجاد كرد. فرآيند چاپي كه امروزه به سادگي از آن مي‌گذريم طي پنج قرن و نيم به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته است. در حالي اين دوران دگرگوني‌هاي فراواني در آن رخ داده است. به همين دليل مي‌توان ادعا كرد كه فرآيند چاپ در فهرست بزرگترين اختراعات بشري قرار دارد.

 

اولين چاپخانه ايران[2]

در زمان صفويان (قرن يازدهم) عده‌اي از مبلغان مذهبي و كشيشان فرقه (كارمليتا) در محوطه كليسا و نمازخانه در ميدان ميراصفهان، چاپخانه‌اي با حروف سربي داير كردند. آن‌ها بعضي از ادعيه و اذكار مسيحي و سپس انجيل و تورات را با حروف سربي به دو زبان عربي و فارسي چاپ كردند. متاسفانه نمونه‌اي از آثار چاپ شده آنان در دست نيست. ولي در سال ۱۵۵۰ قمري (۱۶۴ ميلادي) پس از آن كه ارامنه ارمنستان توسط شاه‌عباس صفوي به اصفهان كوچ داده شدند. در كليساي وانك يا كليساي سن‌سور واقع در جلفاي اصفهان توسط اسقفي به نام خاچاملور گيساراستي چاپخانه‌اي داير شد. وي مي‌شنود كه در آلمان شخصي به نام گوتنبرگ ماشيني را اختراع كرده كه با آن مي‌توان كتاب‌ها را  با سرعت بالا تكثير كرد. او بدون اين كه به تجربه‌ي گوتنبرگ دسترسي داشته باشد با كمك همكاران روحاني خود شروع به كار كرده و پس از يك سال و پنج ماه تلاش موفق مي‌شوند كه براي اولين مرتبه در ايران با حروف و وسايل ابتدايي كه توسط كشيشان ساخته شده بود. كتابي به زبان ارمني به نام ساغموس يا زبور داوود چاپ كننداين سرآغاز تاريخ چاپ در ايران است و مي‌توان وي را گوتنبرگ دوم ناميد.

 اين چاپخانه تا سال ۱۰۹۸ قمري (۱۶۸۷) داير بود و چندين كتاب و كارهاي چاپي ديگر را نيز به زبان ارمني به چاپ رسانيد. در سال ۱۳۱۳ قمري يكي از كشيشان ارمني بنام (آسادور) چاپخانه‌اي وارد اصفهان كرد كه حروف آن چوبي بود. در سال ۱۲۵۹ قمري (۱۸۴۴ ميلادي) يك بازرگان ارمني اهل جلفا به نام مانوك هورتانيان كه در جاوه سكونت داشت. يك ماشين چاپ خوب كه به وسايل جديدتر مجهز بود به كليساي وانك هديه كرد. اما در آن زمان كسي كه از فن چاپ آگاهي داشته باشد در جلفا نبوده و اين ماشين نو و مجهز حدود ۴۰ سال در انبار كليسا ماند.

در مدت ۳۲۰ سالي كه چاپخانه در كليساي وانك داير بود علاوه بر تقويم‌ها گزارش‌هاي موسسات مذهبي و غيره در حدود ۲۶۳ جلد كتاب با كوشش خليفه‌هاي كليسا چاپ و منتشر كرده است. ايرانيان در مورد ايجاد چاپخانه فارسي مدتي در حدود ۱۵۰ سال اقدامي نكردند. تا اين كه در زمان فتحعلي شاه قاجار به همت وليعهد او عباس ميرزا چند تن براي آموختن فن چاپ به كشور انگليس و روسيه اعزام شدند و آن‌ها پس از آموختن اين فن دستگاههاي چاپ حروف سربي و سپس دستگاه چاپ حروف سنگي را به ايران آوردند.

عباس ميرزا در سال ۱۲۳۰ پنج تن را براي تحصيل به انگليس و فرانسه اعزام كرد در بين اين افراد شخصي بنام ميرزا صالح شيرازي بود كه پس از تحصيل در زبان‌‌هاي خارجي و علوم جديده به فكر افتاد چاپخانه‌اي خريده به ايران بياورد. وي در بازگشت به ايران در سال ۱۲۳۵ قمري چاپخانه‌اي همراه آورد و آن را در تبريز به كار انداخت.                          

مختصري از تاريخچه‌ انتشارات دانشگاه پيام‌نور

انتشارات دانشگاه پيام‌نور، با عنوان مركز توليد انتشارات دانشگاه آزاد ايران، در اسفندماه سال ۱۳۵۳ با سرمايه‌ 83.300.000 ريال و با هدف توليد و نشر كتب درسي دانشجويان دانشگاه، تأسيس شد. ۶۰% سرمايه‌ شركت توسط دانشگاه آزاد ايران و الباقي توسط مؤسسه فرانكلين تأمين شده‌است.

مركز چاپ و انتشارات دانشگاه آزاد ايران عملاً از سال ۱۳۵۶، افتتاح و شروع به‌كار نمود. با خريد سهام موسسه فرانكلين در اوايل سال ۱۳۵۷ توسط اين مركز صددرصد سرمايه آن، به دانشگاه آزاد ايران تعلق گرفت. استخدام كاركنان تا پيش از 01/06/1358، تابع قانون كار بوده اما از آن تاريخ به بعد، استخدام كليه كاركنان بالإجبار به تابعيت قانون استخدام كشوري درآمده است.

پس از پيروزي انقلاب اسلامي و در پي دولتي شدن تعدادي از دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالي كه تا آن زمان به صورت خصوصي و غيردولتي اداره مي‌شدند، دانشگاه آزاد ايران، مدرسه‌ عالي پارس و چند مؤسسه و دانشگاه ديگر، در گروه دانشگاهي با نام گروه ادبيات و علوم انساني شكل گرفت و با عنوان مجتمع دانشگاهي ادبيات و علوم انساني، به فعاليت خود ادامه داد.

مركز توليد انتشارات نيز تا آن ‌زمان با نام مركز انتشارات مجتمع دانشگاهي ادبيات و علوم‌انساني به فعاليت مي‌پرداخت. در اواخر سال ۱۳۶۳، دو مجتمع بزرگ دانشگاهي دانشگاه ادبيات و علوم‌انساني، و مجتمع دانشگاهي علوم اداري و بازرگاني در يكديگر ادغام شدند، و تحت عنوان دانشگاه علامه‌طباطبائي به فعاليت آموزشي خود ادامه دادند. در آن ‌زمان و با تشكيلات سازماني جديد، مركز انتشارات مجتمع به مركز چاپ و انتشارات دانشگاه علامه‌طباطبائي تغيير نام داد.

در اواخر سال ۱۳۶۶ و با تأسيس دانشگاه پيام‌نور، انتقال اين مركز از دانشگاه علامه‌طباطبائي به دانشگاه پيام‌نور مطرح، و ازسوي مسئولين ذيربط پيگيري شد. سرانجام هيئت وزيران در اواخر سال ۱۳۶۷ انتقال مركز چاپ و انتشارات به دانشگاه پيام‌نور را تصويب، و در تاريخ 05/04/1368 با حضور نمايندگان وزارت فرهنگ و آموزش عالي، امر انتقال صورت گرفت. از آن تاريخ به بعد، اين مركز توليدي صنعتي با هدف نشر كتب درسي دانشگاه پيام‌نور به فعاليت خود ادامه مي‌دهد. سازمان انتشارات دانشگاه پيام‌نور، پس از انتشارات آموزش و پرورش، بزرگ‌ترين مركز انتشارات كتب درسي در كشور بوده و تاكنون حدود 1500 عنوان كتاب در اين سازمان منتشر شده‌است. ساختمان فعلي انتشارات دانشگاه پيام‌نور پيش از تبديل شدن به انتشارات، با هدف ايجاد انبار تأسيس شده و برخي از مشكلات موجود كه در حال حاضر انتشارات با آن روبه‌روست، به دليل ساختار و طراحي نامناسب بناهاي موجود است.

ساليانه بالغ بر شش ميليون جلد كتاب در انتشارات دانشگاه پيام‌نور به چاپ مي‌رسد و مخاطبين اين كتاب‌ها به طور عمده عبارتند از:

دانشجويان دانشگاه پيام‌نور

دانشجويان دانشگاه‌هاي سراسري، آزاد، علمي كاربردي، غيرانتفاعي

دانش‌آموزان آموزشگاه‌هاي آزاد (مانند مراكز آموزش حسابداري)

شركت‌كنندگان در مقاطع تحصيلات تكميلي (كنكور ارشد و دكترا)

معلمان سطح كشور و معلمان تحت پوشش مراكز تربيت‌معلم و مراكز آموزش ضمن خدمت فرهنگيان

مصرف‌كنندگان عمومي (علاقه‌مندان به مطالعه و آموزش شخصي مانند كارمندان و مديران)