روز ۲۰ صفر در ایران تعطیل رسمی است. شیعیان در این روز عزاداری می‌کنند و راهپیمایی گسترده شیعیان به سوی کربلا، در سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین و گسترده‌ترین مراسم عزاداری شیعیان جهان، تبدیل شده و حتی در زمره بزرگترین اجتماعات مذهبی جهان قرار گرفته است. هم اکنون بیشترین زائرانی که در اربعین از دیگر کشورها به عراق می‌روند، از ایران‌اند.
اربعین به معنای چهلم است، و روز بیستم ماه صفررا که چهل روز بعد از شهادت امام حسین(ع) در روز عاشوا است اربعین حسینی یا روز اربعین می‌نامند. اهمیت این روز به این دلیل است که طبق نقل‌های تاریخی جابر بن عبدالله انصاری، در این روز به‌عنوان اولین زائر بر سر مزار امام حسین(ع) حاضر شده است. در برخی منابع، علاوه بر جابر، گفته شده است بازماندگان حادثه کربلا نیز در این روز به کربلا بازگشته و قبر امام حسین(ع) و سایر شهدای کربلارا زیارت کرده‌اند
حضور جابر در کربلا جابر بن عبدالله انصاری که از صحابه پیامبر اسلام(ص) است به عنوان نخستین زائرامام حسین(ع) شناخته می‌شود. او در اولین چهلم شهادت امام حسین(ع)، یعنی بیستم صفر سال ۶۱ق، به همراه عطیه عوفی به کربلاآمد و قبر امام حسین(ع) را زیارت کرد.
بازگشت اهل بیت به کربلا
برخی معتقدند اسرای کربلا از شامبه عراقرفته و در روز اربعین، یعنی ۴۰ روز بعد از واقعه عاشورا، به کربلا رسیدند و در آنجا جابر بن عبدالله انصاریو برخی از بنی هاشمرا نیز دیده‌اند و پس از زیارتامام حسین(ع) به مدینه رفته‌اند. این نظریه در لهوف سید ابن طاووس به تصریح ذکر شده است.
در مقابل گروهی معتقدند به دلیل دوری مسافت، اینکه بازماندگان کربلا چهل روز بعد از عاشورا به کربلا بازگشته باشند ممکن نبوده است، زیرا پیمودن مسیر کوفهتا شامو سپس بازگشت به کربلا در مدت زمان ۴۰ روز، برای کاروان اسرای کربلا ممکن نبوده است. گروهی نیز ضمن پذیرش اصل بازگشت کاروان اسرای اهل بیت به کربلا در مسیر شامبه مدینه، زمان آن را حدود پایان ماه صفر و اوایل ربیع الاولو یا زمانی بعد از آن دانسته‌اند. برخی دیگر، اربعین سال‌های بعد را زمان این رویداد شمرده‌اند.
به علت این اختلاف نظر، آثاری نوشته شده‌اند تا نشان دهند اینکه بازماندگان کربلا در بیستم صفر سال ۶۱ق به کربلا بازگشته‌اند امری ممکن بوده و روایاتی که از این رویداد خبر داده اند، معتبرند.از جمله کتاب‌های مشهور در اثبات این نظر و پاسخ به مخالفان کتاب تحقیق درباره اول اربعین حضرت سیدالشهداء(ع)نوشتۀ سید محمد علی قاضی طباطبایی است
قاضی طباطبایی در کتاب تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهداء می‌نویسد حرکت به سوی کربلا در روز اربعین از زمان ائمه اطهار(ع) در بین شیعیان رایج بوده است و شیعیان حتی در زمان بنی امیه و بنی عباس نیز به این حرکت مقید بوده‌اند. توصیه به زیارت اربعین باعث شده است که شیعیان به ویژه ساکنان عراق، از نقاط مختلف این کشور به سوی کربلا حرکت کنند. این حرکت که غالبا به صورت پیاده صورت می‌گیرد یکی از پرجمعیت‌ترین راه پیمایی‌ها در جهان شمرده می‌شود. در سال‌های اخیر و پس از سقوط رژیم بعث در کشور عراق جمعیت این زائران چند برابر شده است، به طوری که در سال ۱۳۹۳ ه.ش پیش بینی حدود ۲۰ میلیون زائر شده بود.برخی گزارش‌ها از حضور ۱۵ میلیون شیعه در کربلا برای زیارت اربعین سال ۱۴۳۵ه.ق /۱۳۹۲ ه.ش خبر داده‌اند.