FA    [EN]
 
1395/3/22 شنبه

جاذبه‌های تاریخی و گردشگری

مسجد جامع نطنز در کنار چنار کهنسال

مسجد جمعه (جامع): مسجد جمعه یا مسجد جامع نطنز مجموعه‌ای از چندین بنا است که این بناها در دوران الجایتو خدابنده و پسرش ابوسعید بهادرخان به ترتیب زیر ساخته شده‌است: - مسجد بین سالهای ۷۰۴ تا ۷۰۹ هجری. - بقعه شیخ عبدالصمد به سال ۷۰۷ هجری. - ایوان جلوخان خانقاه در سال ۷۱۶ و ۸۱۷ هجری. - مناره که تاریخ پایان بنای آن سال ۷۲۵ هجری نوشته شده‌است. یکی از مورخان به نام «آندره گدار» درباره بنای مسجد جمعه نطنز که از نظر سبک معماری در نوع خود کم نظیر است و نشانه‌هایی از معماری چند دوره را در خود حفظ کرده‌است، می‌نویسد: «مسجد که نسبتاً از خرابی محفوظ مانده مرکب است از یک شبستان هشت ضلعی گنبددار مشرف برصحنی که چهار ایوان دارد. اضلاع صحن را دهلیزها و نمازخانه‌های مختلف به هم متصل می‌سازد. این مسجد از سمت شمال و مشرق و جنوب محدود است به کوچه باریکی که چون به مدخل بزرگ مسجد و مقابل مناره و درگاه خانقاه می‌رسد، وسعت یافته مبدل به میدان کوچکی می‌شود. در سمت غرب ویرانه خانقاه دیده می‌شود، مسجد ۳ مدخل دارد، یک مدخل جنوبی و دو مدخل شمالی، مدخل‌های سمت شمال همسطح حیاط هستند، ولی مدخل جنوبی دهلیزی است که با ۱۲ پله بلند به کف راهرو مسجد می‌رسد...» از نقاط دیدنی مسجد، مکانی در میان صحن مسجد است که با چند پله به کانال قنات آبی می‌رسد که از زیربنای مسجد عبور می‌کند. اصل بنای مسجد با آجر و ملات ساخته و با آهک پوشیده شده‌است. برپهنه چندین کتیبه و سنگ نبشته در گوشه و کنار مسجد، تاریخ تعمیرات، بانیان، معماران و استادان مجرب و مشهوری که در مرمت و بازسازی این مسجد فعالیت داشته اند؛ به خوبی عنوان شده‌است.

بقعه شیخ عبدالصمد نطنزی: بنای این بقعه با مسجد جمعه چنان مربوط و متصل است که به نظر می‌رسد مقارن یکدیگر یعنی در سال ۷۰۷ هجری ساخته شده‌اند. محور اصلی بقعه و محراب آن که با محور مسجد نزدیک به ۱۰ درجه انحراف دارد و نیز موقعیت راهرو، مقبره و دهلیز مسجد دلیل دیگری است برآن که هر دو بنا در یک زمان ساخته شده‌اند. گنبد این بقعه هرمی شکل و هشت ضلعی است. براساس لوحه‌ای در بقعه شیخ عبدالصمد، ساخت این بقعه به اسماعیل بنای اصفهانی نسبت داده شده‌است. در راهرو مشترک مسجد و مقبره شیخ عبدالصمد سردر مخصوصی برای خانقاه ساخته شده که کتیبه آجری آن به خط ثلث برجسته به خوبی قابل خواندن است. برضریح چوبی روی آرامگاه شیخ عبدالصمد نیز کتیبه‌ای به خط ثلث به چشم می‌خورد با این مضمون «عمل استاد حسین بن استاد اسماعیل سرشگی النطنزی فی تاریخ نه اربع و سنین و الف سنه ۱۰۶۴ کتیبه عبداللطیف.» و بر لوح سنگی روی قبر شیخ چنین حکاکی شده‌است: «هذا الغفور الرحیم الرحمن اللهم صل علی النبی و الولی و الحسن و الحسین و العباد و الباقر و الصادق و الجعفر و الکاظم الموسی و الرضا و التقی و النقی و العسگری و الحجته القائم محمدالمهدی الغازی صاحب الزمان(عج)» "همت مصروف داشت عصمت پناه صالحه خدیجه سلطان بنت شمس طلا در سنه ۱۰۴۵ و این اثر خیر از او باقی ماند. گفتنی است؛ قسمتی از بالای محراب آرامگاه شیخ عبدالصمد هم اکنون در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می‌شود. قسمت‌هایی از این محراب در اواخر قرن گذشته به سرقت رفته بود.

منطقه باستانی اریسمان: ۱۳ کیلومتر دورتر از مرکز شهر نطنز و در منطقه‌ای به نام «اریسمان» که مرکز دهستانی به همین نام است، آثاری چند هزارساله به دست آمده که نشان از فعالیت صنعتگران ایران باستان در این منطقه دارد. باستانشناسان در کاوش‌های سالهای اخیر در منطقه باستانی اریسمان به کوره‌های ذوب فلزات و قالب‌ها و قطعات ذوب فلز برخورده‌اند.

آتشکده: این آتشکده بنایی از عهد ساسانی است که در حوالی مسجد جمعه (جامع) و در میان باغی قرار دارد. ارتفاع این بنا از سطح زمین به ۲ متر می‌رسد. آثار کمی از این بنا که شباهت بسیار کاملی به بناهای دوران ساسانی دارد، شامل چهارستون از هفت ستون اولیه و یک اتاق از چهار اتاق آن بجا مانده و بقیه فروریخته‌است. دو تاقچه از چهار تاقچه‌ای که سطح مربع بنا را به تاق فوقانی گنبد متصل می‌کند هنوز باقی است. ابعاد هر یک از اضلاع خارجی بنا ۳۵ /۱۱ متر بود، و ضلع داخل بنا ۷ متر طول درد. دهانه هر تاق ۵/۶۹ متر است. اصل بنا با سنگ لاشه و پوششی از گچ ساخته شده‌است.

امامزاده آقاعلی عباس و سید محمد(ع): از فرزندان بلافصل امام موسی بن چعفر(ع) که مقبره مطهرشان در شهر بادرود است. گنبد این امامزاده بزرگترین گنبد خاورمیانه از نظر قطر آن می‌باشد.


رباط شاه عباس: این رباط در عهد شاه عباس اول توسط میرابوالمعالی برزرودی یکی از امرای مقرب دربار (وزیر حضور و مجلس نویس شاه) ساخته شده و دارای جلوخان و سردری با کتیبه سنگ شیشه‌ای به خط ثلث زیبایی است که متأسفانه قسمتی از آن تخریب و ربوده شده و آنچه باقی مانده به لحاظ دیواره سازی و سنگربندی‌های اشرار و راهزنان در مدخل کاروانسرا اکنون به دشواری قابل خواندن است.

عباس آباد

شکارگاه عباس آباد:شکارگاه عباس آباد و بنایی که به این منظور در محدوده شکارگاه ساخته شده‌است در محلی به نام «عباس آباد» و در حاشیه جاده قدیم کاشان - نطنز قرار دارد، فاصله این محل تا شهر نطنز کمتر از ۱۰ کیلومتر است.

بنای شکارگاه عباس آباد به دوران شاه عباس بزرگ تعلق دارد و محل تفریح و شکار پادشاهان صفویه بوده‌است. این بنا با خشت و گل ساخته شده و در میان باغ وسیعی قرار دارد که سمت غرب آن به ارتفاعات کرکس منتهی می‌شود و بخش شرق آن با تپه ماهورهای کم ارتفاع به مراتع گسترده‌ای می‌پیوندد که تا بادرود ادامه دارد. چشم انداز زیبا و آب و هوای مطلوب این محل را مستعد جذب گردشگر کرده‌است. به گفته یک مورخ فرانسوی، موقعیت ویژه این محل، شناخت سازندگان بنا را در انتخاب مناسب‌ترین مکان برای شکار و گردشگری می‌رساند.

قلعه وشاق: قلعه وشاق برفراز یکی از ارتفاعات مشرف به روستای «اوره» قرار دارد و موقعیت آن طوری است که دسترسی به بنای اصلی قلعه به سادگی میسر نیست. براساس شواهد و اسناد موجود، قلعه وشاق و بناهای پائین قلعه که به دره‌ای موسوم به «روباه» ختم می‌شود، در سده هشتم هجری از جمله اماکن معمور و مسکون بوده‌است. حمدالله مستوفی درباره این قلعه نوشته‌است: وشاق، قلعه‌ای است در ولایت نطنز و... چون وشاق بر آنجا حاکم شد به قلعه وشاق معروف گشت. در زمانی که این قلعه مسکونی بوده همه گونه لوازم زندگی در آنجا فراهم بوده چنان که تا سه دهه گذشته آثار و علائم برخی از آنها مانند آسیاب بادی باقی مانده بود. راه دسترسی به این قلعه که در راس صخره‌ای کله قندی بنا شده‌است مقدور نبوده و ظاهراً با استفاده از طناب یا زنجیرهایی که به میخ‌های ضخیم فولادی متصل بوده و بر سینه کش صخره کوبیده شده بود، به این قلعه رفت و آمد می‌کرده‌اند. برخی‌ها نیز می‌گویند برای رسیدن به بنای اصلی قلعه راهروی مخفی و تونلی وجود داشته که به مرور بسته و گم شده‌است.

مسجد جامع ابیانه:مسجد جامع ابیانه از جمله مساجد تاریخی شهرستان نطنز است که در روستای تاریخی ابیانه قرار دارد. قدیمی‌ترین آثار موجود در این مسجد منبر چوبی منبتکاری شده‌است که تاریخ ساخت آن به سال ۴۶۶ هجری می‌رسد و هم‌زمان با مناره مسجد جامع میدان کهنه کاشان ساخته شده‌است. روستای تاریخی ابیانه در دامنه شمال غرب کوه کرکس قرار گرفته و تا جاده قدیم کاشان -- نطنز حدود ۲۰ کیلومتر فاصله دارد. این روستا به لحاظ قرار گرفتن در یک منطقه کوهستانی و دور بودن ازمرکز شهر نطنز، از تاخت وتازها ادوار گذشته مصون مانده و مردم آن نیز با حفظ آداب و رسوم گذشتگان کوشیده‌اند تا بافت قدیمی این روستا را به شکلی که بوده‌است نگهداری کنند. روستای ابیانه در حال حاضر یکی از مراکز گردشگری شهرستان نطنز به شمار می‌آید

گنبد باز:گنبدی است بر قله کوهی کم ارتفاع مشرف به شهر. در کتاب تاریخ زندگانی شاه عباس اول درباره چگونگی ساخت این گنبد چنین آمده‌است: «شاه عباس اول اغلب تمرینات لشگری خود را در دشتی بین نطنز و اردستان انجام می‌داد و شکارگاه‌هایی نیز در این حوالی بود ودر این شکارها، بازهای جنگی و شکاری شرکت داشتند، در سال ۱۰۰۱ هجری قمری که شاه عباس به اردستان و نطنز رفته بود، یکی از بازها که مورد توجه شاه بود و به»بازلوند«شهرت داشت در جنگ با عقابی زخمی شد و پس از چندی مرد و موجب ملال خاطر شهریار سرافراز گشت... و در حین توجه، اشاره علیه براین موجب صادر گشت که حکومت پناه»نجم الدین محمود بیک«حاکم نطنز در مقامی مرتفع عمارت عالیه‌ای جهت دفن»بازلوند«طرح اندازد... و جناب حکومت پناه اطاعت حکم نمود و برقله کوهی رفیع (در همان مکان که عقاب، باز را صید کرده بود) گنبدی عالی طرح افکند و در عرض اندک زمان به اهتمام او به اتمام رسید... و اگر کسی ملاحظه آن عالی بنا بنماید، می‌داند که چه زحمت در اتمام آن بنا رفته و چه مبلغ زر در آنجا خرج شده... و مصالح آن تمامی از شهر نطنز برقله آن کوه که یک فرسنگ است به پشت آدمی برده‌اند...»

همچنین قلعه‌هایی در اقسانقاط نطنز وجود دارد که نشان از وجود دوران نا امنیست یعنی جدا از وجود خانه‌ها در روستاها قلعه‌ای در مجاورت روستا وجود داشته که گویا در مواقع ناامنی جهت زندگی به آن وارد شده که بعدها اتاقهای این قلعه‌ها محلی گردید برای ذخیره آذوقه روستائیان که نمونه‌ای از این قلعه‌ها را می‌توانید در روستای هنجن در مسیر جاده قدیم کاشان-نطنز مشاهده کرد، البته در دیگر روستاهایی نیز این قلعه‌ها بتناسب جمعیت آن وجود داشته ولی متاسفانه در گذشته بعلت استفاده از تیرچوبی و سنگ آن این قلعه‌ها تخریب گشته و فقط اسم یا آثاری از چارچوب دیواره‌ها و یا سردر آنها باقی مانده مانند قلعه روستای صالح آباد(ننی) در مجاور باغ عباس آباد مسیر «پل هنجن-نطنز».