شهرستان آق‌قلا :
شهرستان آق‌قلا در شمال استان گلستان و در کنار رودخانه گرگانرود با داشتن آثار تاریخی، گل‌فشان‌های دیدنی و صنایع دستی همچون قالی و پشتی ترکمن از مناطق گردشگرپذیر این استان است.
این شهرستان با جمعیتی حدود 109هزار نفر، یک هزار و 763 کیلومتر مربع وسعت دارد معادل 6/8 درصد از مساحت استان را شامل می شود و بسیاری از ساکنان آن را هموطنان ترکمن تشکیل می‌دهند.
این شهرستان از شمال به کشور ترکمنستان از جنوب به شهرستان گرگان و علی آباد از شرق به شهرستان گنبد و از غرب به شهرستان ترکمن محدود می شود.

تاریخ شهر آق قلا
در حدود سال 964 هجری قمری ( حدود 450 سال پیش) شاه طهماسب اول صفوی دستور داد قلعه یا دژ مبارک آباد را در جایگاه فعلی آق قلا احداث کنند. دیواره ای این دژ نظامی در شمال حدود 20 کیلومتر، غرب 2 کیلومتر، شرق 1.6 کیلومتر، و مساحت آن نیز حدود 3.5 کیلومتر مربع می­­گشت.
این قلعه پس از شاه طهماسب ویران شد ولی به دستور شاه عباس تعمیر و مجددا ساخته شد. اما نام آق قلا یا آق قلعه احتمالا بعدها یا با اسکان قاجارهای ترک در آنجا برای مبارک آباد انتخاب گردید یا به واسطه­ی ترکمن­هایی که بعد از قاجارها در آن ساکن شدند.
مهمترین اتفاقات در آق قلا( مبارک آباد) بعد از شاه عباس، در عهد فتحعلی­خان قاجار و پس از وی در عهد پسرش محمد حسن خان و نوه­اش آقامحمدخان قاجار(بنیانگذار سلسله قاجار) به وقوع پیوست. آنها در پی هر مشکل و شکست به شمال و حوالی آق قلا و به میان ترکمن ها پناه می آوردند و اتفاقا از همین منطقه نیز اقدام به بسیج قوا و تهیه تجهیزات می نمودند.
فتحعلی خان نیز در اوایل جوانی مدتی در آق قلا زیست. از همین مکان بود که فتحعلی خان قاجار توانست با فتح استرآباد، مازندران و چند مکان دیگر شهرت و آوازه کسب کند، طوریکه در زمان حمله افغانها به پایتخت ایران یعنی اصفهان در زمان شاه سلطان حسین صفوی، وی به عنوان سرداری بزرگ در شمال مخصوصا در استرآباد مطرح شده و بر سر زبانها در پایتخت وحشت زده افتاده بود. به همین جهت طهماسب سوم ( ولیعهد ) پس از گریز از اصفهان در زمان محاصره افغان ها به مازندران و سپس استرآباد آمد تا از قدرت و شوکت فتحعلی خان بهره مند گردد. اتفاقا فتحعلی وی را به آق قلا هم برد. این سفر احتمالا به خاطر تماس با تراکمه حوالی آق قلا و مدد جستن از سواره های مسلح آنان در برابر افاغنه متجاوز بود.
پس از قتل فتحعلی خان، پسرش یعنی محمدحسن خان قاجار(پدر آقامحمدخان) در ترکمن صحرا و حوالی آق قلا با حمایت ترکمن ها سالها دست به مقابله و مقاومت در برابر سپاهیان و سرداران نادرشاه افشار و قشون زندیه زد. واتسن محل اولیه قدرت یابی محمدحسن خان را آق قلا دانسته.پس از محمد حسن خان، پسرش آقا محمد خان نیز در اوایل قدرت یابی در استرآباد، نیم نگاهی بر ترکمنهای این نواحی می افکند و هر از چند گاهی، پس از ناکامی به میان ترکمنها پناه می برد. اما بعدها حدود دو دهه پس از آن در اوج قدرتش حوادثی رخ داد که مجبور گشت به سرکوب ترکمنها یا همان حامیان گذشته خود بپردازد.

اماکن دیدنی شهرستان آق قلا
گل فشان قارنیارق:
گل فشان قرن یارق در شمال غرب آق قلا است که پدیدهای طبیعی و آتشفشانی پیر و فرسوده بوده و در گذشته از دهانه آن به جای مواد مذابی و گدازه گل همراه گاز از آن خارج می شده است.
این گل فشان اکنون به صورت تپه ای مخروطی است که تاثیر فرسایش در آن کاملا مشهود است. منشاء، گازهای گل فشان نیزاز تله های نفتی و گازی موجود در اعماق زمین تامین می شود و شباهت مکانیسم گل فشان به فوران هایآتشفشانی موجب شده که نام آن را آتشفشان گل نامند. منابع مختلف قطر دهانه آن را از 500 تا 700 متر ثبت کرده اند.
قارنیارق یک کلمه ترکمنی است، در این زبان به معنی شکم پاره و یاجایی که شکم زمین شکافته و پاره شده می باشد.

پنجشنبه بازار و صنایع دستی :
از مراکز دیدنی آق قلامی توان به پنجشنبه بازار آن اشاره کرد که صنایع دستی این منطقه و نیز ترکمن ها را می توان مشاهده و خرید کرد. از معروفترین آنها می توان به قالی و قالیچه و پشتی ترکمنی اشاره کرد. قالی و قالیچه های ترکمنی دستبافی پرزدار و زیباست که از طریق درگیری تار و پود و پرز با نقوش هندسی روی دار قالی بافته می شود. مواد اولیه این هنر پشم، کرک، نخ پنبه ای و ابریشم می باشد.

پل آق قلا:

از بناهای قدیمی این شهر پل آجری است که در دوران صفویه بر روی رودخانه گرگان ساخته شده است. در عکسی که در دوره ناصرالدین‎شاه از این پل برداشته ‎اند 2 مناره در کنار پل دیده می‎شود. اکنون از این مناره ‎ها اثری نیست. جدیداً پل دیگری بر این رودخانه ساخته ‎اند که با احداث آن، رفت و آمد از روی پل قدیمی صورت نمی‎گیرد، و از آن تنها به عنوان یکی از آثار قدیمی نگهداری می‎شود. این پل دارای 5 چشمه با ساختمان قدیمی است و تعمیرات جدیدی نیز در آن شده است. طول آن 35 متر، عرض آن 4 متر و ارتفاع آن و 10 متر است.این پل بر رود گرگان رود ، در شهرستان آق قلعه (پلهوی دژ) و حدود 18 کیلومتری شمال گرگان واقع گردیده و از آثار دوره صفویه است که در دوره اخیر تعمیرات و مرمت‌هایی در آن صورت گرفته و اکنون نیز مورد استفاده است .
پل آق قلا به طول حدود 70 متر و عرض گذرگاه حدود 30/4 متر و حداکثر ارتفاع حدود 14 متر ـ از سطح آب ـ یکی از نمونه‌های منحصر به فرد در این منطقه است . مصالح اصلی پل، آجر و ملات گچ و آهک بوده و در تعمیرات دوره اخیر ، از سیمان و مصالح جدید نیز در آن استفاده شده است. پل مزبور دارای چهار دهانه با طاق جناغی و پایه‌هایی مستحکم است. پایه‌های پل در جهت خاوری (مخالف جریان آب) برای شکستن فشار آب به صورت مثلثی (موج شکن) شکل گرفته و در جهت باختری (موافق جریان آب) به صورت نیم دایره است.موج شکن‌های پل که اندازه هر یک از اضلاع مثلثی آن به 45/3 متر می‌رسد، در دوره اخیر با سیمان اندود شده است. بخش نیم دایره پایه‌ها در نمای باختری، علاوه بر این‌که به عنوان پشتیبان بدنه پل است، با تمهیدات در نظر گرفته شده و آجر کاریزی با، به صورت عامل تزیینی درآمده است. موج شکن‌های مثلثی و پشتیبان‌های نیم دایره پل تا نزدیک سطح پل بالا آمده است.
در بالای تعدادی از پشتیبان‌های پل، قاب‌های مستطیل شکلی تعبیه شده که امروزه دو عدد از آن‌ها باقی است. این قاب‌ها احتمالاً برای تزیین یا قراردادن کتیبه در نظر گرفته شده است.سطح گذرگاه پل که از طرفین با جان پناهی به ارتفاع 10/1 متر و پهنای 50 سانتی متر محدود شده است،‌ در گذشته سنگ فرش بوده؛ ولی در دوره اخیر با آسفالت پوشش یافته است. پهنای گذرگاه پل (فاصله بین جان پناه‌ها) از 20/4 تا 40/4 متر متغیر است. جان پناه‌های پل نیز در دوره اخیر با سیمان اندود شده است. این تغییرات، به اصالت تاریخی پل لطمه وارد ساخته است.عرضدهانه‌های پل ، از شمال به جنوب به ترتیب : 5/7 ،‌ 6 ، 7 و 40/6 متر است . ارتفاع دهانه‌ها نیز از تیزه قوس تا سطح آب ، به ترتیب : 75/9 ، 40/11 ، 12 ، 70/10 متر و ضخامت بخش فوقانی پل، از تیزه طاق‌ها تا لبه پل، به ترتیب : 10/2 ، 80/2 ، 40/2 و 2 متر است.درون اولین چشمه از جهت شمال باختری ، سکوی مستطیل شکل و بلندی به عرض 10/2 متر با آجر ساخته‌اند که ظاهراً هم زمان با ساخته پل بوده و به عنوان صفه‌ای جهت استراحت و نشیمن به کار می‌رفته است. پل آق قلا به شمار 919 به ثبت تاریخی رسیده است.

دیواردفاعی سد اسکندر:
دیواردفاعی سد اسکندر، بزرگترین دیواردفاعی جهان پس از دیوارچین با مسافتی بالغ بر 170 کیلومترزمانی در این منطقه بوده است که متاسفانه به دلیل عدم نگهداری صحیح به کلی از بین رفته و تنها خرابه هایی از آن باقی انده که قابل دیدن نیست!
این دیواردفاعی به نامهای سد اسکندر، سد انوشیروان، سد فیروز و قزل آلان(مار سرخ) در طی دوره های مختلف شهرت یافت،و از شرق دریای خزر در ناحیه گمیشان شروع و پس از گذر از شمال آق قلا و گنبد کاووس به طرف شرق ادامه داشته و در کوههای پیشکمر(شمال شهر کلاله) محو می گردد. طول دیوار حدود 155 کیلومتر است.
مورخان اسلامی از پایان و امتداد دیوار ذکری نکرده و به نظر می رسد از موقعیت جغرافیایی آن بی اطلاع بوده اند. مسیر دیوار از طرف شرق به موازات گرگان رود پیش رفته و از محوطه های باستانی مهمی چون قره شیخ تپه، ملا علی تپه، آبادان تپه، ملک علی تپه و قره محمد تپه که در قسمت شمالی دیوار واقع شده اند، می گذرد. دیواردفاعی در قسمت میانی از شمال شهر جرجان قدیم یا گنبد کاووس کنونی عبور کرده و پس از عبور از نقاط باستانی مهمی چون قلعه سلطانعلی، قلعه قزاقلی، قلعه کوک، یاس تپه و خرابه های بی بی شیروان به طرف غرب ادامه پیدا میکند. این دیوار دفاعی از محوطه بی بی شیروان به سمت جنوب تغییر مسیر داده و پس از گذشتن از قلعه های معروف مانند قارنیارق، قزل قلعه، آلتین قلعه و قلعه خرابه از شمال آق قلا گذشته و از محدوده گمیشان عبور کرده و به دریای خزر می رسد. در نزدیکی دریا به سبب تغییرات آب سطح دریا، مسیر دیوار به درستی معلوم نیست.
در حال حاضر دیوار در فواصل و مسیرهای مختلف بین 2 الی 5 متر ارتفاع دارد. عرض دیوار حدود 10 متر و در فواصل مختلف قلعه هایی در سمت جنوب دیوار ساخته شده که نزدیکترین فاصله ها 50 متر و طولانی ترین آن به 10 کیلومتر میرسد.قلعه ها مربع یامستطیل شکل هستند و اندازه آنها متفاوت است. اندازه کوچکترین آنها 120 در 120 متر و بزرگترین آنها 200 در 280 متر می باشد. با بررسی هیأت باستان شناسی 30 قلعه شناسایی شده و به نظر می رسد که در مجموع 40 قلعه بوده است. قسمت شمالی دیوار، خندقی قرار گرفته که بیشتر در قسمت میانی دیوار مشهود است. ابن اسفندیار در تاریخ طبرستان نام این دیوار را فیروزکند نوشت. حمدالله مستوفی در نزهه القلوب آن را اثر فیروزساسانی می داند. از زمانی که جهانگردان اروپایی در قرون 16 و 17 میلادی به ایران مسافرت کردهاند، نام اسکندر به آن اضافه شد.
در قرون اخیر اشمیت با بررسی هوایی که در این منطقه انجام داد، طول آن را 170 کیلومتر و زمان احداث آن را بین حمله اسکندر و اوایل اسلام دانست. رابینو نیز در کتاب مازندران و استر آباد آن را بنای اسکندرمی داند که در دوره انوشیروان تجدید بنا گردید. پروفسور آرند سوئدی تاریخ بنای آن را تا زمان ساسانیان می داند. ریچاردفرای نیز در مقاله سیستم دفاعی عهد ساسانیان بنیاد این دیوار را به انوشیروان نسبت می دهد. اشیائی که در حین کاوش های دیوارد فاعی به دست آمده، سفال، شیشه و فلز بودند که سفال آن از اهمیت بیشتری برخوردار است. سفالینه دیواردفاعی به سه گروه ذیل تقسیم بندی شدند:
سفال خاکستری دوره اشکانی
سفال قرمز دوره اشکانی
سفال قرمز دوره ساسانی
نتایجی که باستان شناسان از کاوشهای دیواردفاعی گرفته اند موارد زیر است :
در ساختمان دیواردفاعی علاوه بر آجر، خشت نیز به کار رفته است.
در تمامی طول دیوار خندق ساخته نشده بلکه در بعضی قسمت ها در پشت دیوار خندق حفر شده است.
کورههای آجر پزی در اغلب مسیر دیوار در قسمت جنوبی ساخته شده است.
به نظر می رسد که احداث دیوار با سرعت و شاید تحت فشار حکومت انجام گرفته است.
اما نتیجه مهم درباره زمان  بنیاد دبوار است که باستان شناسان به دلایل ذیل آن را به دوره اشکانی نسبت می دهند:
آجرهای به کار رفته در ساختمان دیوار بیشتر 10×40×40 سانتی متر بوده که اغلب در بناهای اشکانی مورد استفاده بوده است.
کاربرد آجر و آجرچینی در ساختمان دیوار قابل مقایسه با بناهای شناخته عصر پارتی مانند کاخ آشور و قلعه ضحاک می باشد.
سفال به دست آمده از کاوشهای دیوار به طور معمول متعلق به دوره اشکانی است.
طرز تدفین و قبور یافت شده در قلعه دیوار قابل مقایسه با دیگر قبور دوره اشکانی است.
تحقیقاتی که دانشمندان روسی بر روی تغییرات آب دریای خزر در قسمت شرق آن انجام داده اند نشان میدهد که در دوره ساسانی به علت بالا بودن آب دریای خزر ایجاد ساختمان دیواردفاعی غیرممکن بوده ولی در حدود سال 200 ق.م تا 300 م سطح آب دریای خزر در حدود کنونی بوده و مشکلاتی برای احداث دیوار وجود نداشته است. به دلایل مذکور به نظر می رسد که بنیاد دیوار در زمان اشکانیان هم زمان با حکمرانی مهرداد دوم (87-123 ق.م) انجام گرفته باشد و به نظر در دوره ساسانی بازسازی و تعمیر گردیده است. از آنجا که هجوم قبایل وحشی مثل سکاها و هیاطله به شمال شرق ایران در دوره اشکانی به خصوص در زمان مهرداد دوم آغاز شده بود برای دفاع از هجوم این قبایل دیواردفاعی گرگان ساخته شد.